Teşvikler, Türkiye ekonomisinin gelişmesinde her daim çok önemli bir yer edinmiştir. Türkiye özel sektörlerin, daha çok yatırım yapmalarını sağlamak ve yatırımları belirli alanlara ya da bölgelere yönlendirmektedir. Ülke içindeki bölgesel gelişmişlik farkını azalmak için ilk olarak 1913 yılında başlayan bu teşvik politikası, en yaygın olduğu bu zaman olarak 1968 yılından beri uygulanmaktadırlar.
Türkiye’de yıllardan teşvik sistemleri bölgesel olarak yapılmakta, bölgeler arasında bulunulan farklardan dolayı bu farklılığı gidermek adına çalışmalar yapılmıştır. 1990 yılında ortaya çıkan küreselleşme sorunundan dolayı, Türkiye’de yatırım teşvikleri daha çok önemli hale gelmiştir.
Önceki dönemlerde düşük faizli krediler, arsa tahsisleri, enerji indirimleri, nakit hibe desteklerinde bulunulması ve vergi muafiyetlerinde bulunmak yapılan bazı teşvik araçları kullanılmıştır. Bunlara ek olarak kamu alımları yapmak, ihracat yapma, yatırım istihdamı, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının çekilmesi, KOBİ’lerin gelişimi, çevrenin korunması adına yapılan faaliyetler ve AR-GE faaliyetlerin gibi teşvikler yapılmıştır.
Fakat 200’li yıllarda yapılan yatırım teşvikleri ekonomik krizlerden etkilenmiştir. Bu sebepten dolayı uygulanacak teşvikler için kaynak yetersizliği yaşanmıştır. Buna bağlı olarak yapılacak ve yeni teşvik programlarında çekilme durumu yaşanmıştır.
Ayrıca bürokrasinin fazlalaşmasından ötürü ve uygulama mevzuatlarının sık sık değişmesinden dolayı, yatırım teşviklerinde istenilen oranda başarı sağlanamamıştır. 2006, 2007, 2008 ve 2009 yıllarında yapılan teşvik programları büyük düşüşler olmuştur. Yatırımın yapılacak bölge ayrımı olmaksızın, belirlendiği oranda şartlar ya da asgari yatırım tutarını karşılayabilen tüm programlar genel yatırım teşvik uygulamalarınca desteklemiştir.
Yapılan Teşvikler Nelerdir?
- Gümrük vergi muafiyeti
- KDV istisnası ve iadesi
- Stratejik yatırımlar
- Bölgesel olarak uygulanan vergi indirimi
- Alt bölge desteğinden yararlanma
- AR-GE yatırımları
- Çevre yatırımları
- Yerel birimlerce yapılacak işlemler
- Bütçeden yapılan ödemeler
- Sigorta primi teşviki
- İleri teknoloji projeleri desteği
- Girişimcilik Programları
- Katma değer vergi muafiyeti
- Hızlı destek programları
Yatırım Teşvikleri Neden Yapılmaktadır?
İstihdamı artırmak, halka gerekli desteği vermek amacıyla uygulanmaktadır. Genelde ekonomik kalkındırmayı sağlamak ya da krizlere yönelik tedbirler amaçlı yapılmaktadır. Bu yüzden devlet teşvik programları önemli bir yere sahip olmakla birlikte gerekli olan bir durumdur.
